ŞİRKƏT YARATMAQ VƏ UĞURLU BİZNESƏ BAŞLAMAĞIN İLK ADDIMLARI
- 2025-07-16
Selma Məmmədova- Bloqlar
Yeni bir şirkət qurmaq, sahibkarlıq dünyasına ilk addımı atmaq həyəcanlı və eyni zamanda məsuliyyətli bir prosesdir. Uğurlu biznesin arxasında planlı və sistemli yanaşma dayanır. Əgər siz də öz işinizi qurmaq və bazarda söz sahibi olan bir brend yaratmaq istəyirsinizsə, ilk addımdan etibarən hər şeyə peşəkar yanaşma vacibdir.
1. Fəaliyyət sahəsinin seçilməsi
Hər şey bir seçimlə başlayır. Hansı sahədə fəaliyyət göstərmək istəyirsiniz? Bu, sizin bilik, təcrübə və bazar ehtiyaclarınıza uyğun olmalıdır:
- Xidmət sahəsi (təlim, gözəllik, təmir və s.)
- İstehsal (məhsul istehsalı, qida, sənaye)
- Ticarət (onlayn satış, pərakəndə, topdan)
- Texnoloji platformalar və tətbiqlər və s.
Ən vacib məsələ isə budur: Siz bu sahədə nə qədər uzunmüddətli və davamlı fəaliyyət göstərə bilərsiniz?
2. Sağlam biznes planın hazırlanması
Bir çox yeni biznes məhz sağlam planlama olmadığı üçün uğursuz olur. Sağlam biznes plan – istər özünüz üçün, istər investorlar üçün – biznesin xəritəsi və yol göstəricisidir.
Biznes planın əsas bölmələri:
-Brendin Adı və Vizual Kimliyi
Brendin adı şirkətin ilk təəssüratıdır. Ad seçimi asan yadda qalan, aydın, təmsil etdiyi sahəyə uyğun olmalıdır.
Vizual kimlik – loqo, rəng palitrası, şriftlər və dizayn dili brendin xarici görünüşüdür.
Bu elementlər müştərinin şüurunda brendi tanıtmaq və fərqləndirmək üçün kritik rol oynayır. Məhz buna görə də loqo diqqətlə hazırlanmalıdır.
-Hüquqi və Patent Məsələləri
Hüquqi olaraq fəaliyyət göstərmək üçün:
- Şirkət dövlət qeydiyyatından keçməli
- Vergi orqanlarında qeydiyyata alınmalı
- İşçilərlə əmək müqavilələri bağlanmalıdır
Əqli mülkiyyət hüququ baxımından:
- Brend adı və loqo əmtəə nişanı kimi qeydiyyatdan keçməli
- Əgər məhsul yenilikçidirsə, patent alınması mütləqdir
Bu addımlar brendin qorunması və hüquqi risklərin qarşısının alınması üçün vacibdir.
-Missiya və Vizyon
Misssiya- şirkətin nə edəcəyi, kimə və necə xidmət göstərəcəyini izah edir.
Vizyon: Şirkətin gələcəkdə olmaq istədiyi mövqeyini və uzunmüddətli məqsədini ifadə edir.
-Məqsədli Müştəri Kateqoriyası
İşinizin kimə xidmət etdiyini tam aydınlaşdırmaq vacibdir:
- Yaş qrupu (gənclər, orta yaşlılar, yaşlılar)
- Cins (qadın, kişi və ya hər ikisi)
- Gəlir səviyyəsi (orta gəlirli, yüksək gəlirli)
- Yerli və ya beynəlxalq bazar
- B2C (fərdi müştərilər) və ya B2B (şirkətlər)
Bu məlumat marketinq strategiyası, qiymət siyasəti və məhsulun xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün vacibdir.
-Fiziki və Rəqəmsal Ünvan
Fiziki ünvan: Müştərilər və tərəfdaşlar üçün əlçatan olmalı, xidmət sahəsinə uyğun yerləşməlidir (məsələn, şəhər mərkəzi, logistika baxımından əlverişli yer).
Rəqəmsal mövcudluq: Vebsayt, sosial media hesabları, Google My Business qeydiyyatı – brendin onlayn görünürlüyü və etibarlılığı üçün vacibdir.
-Marketinq və Tanıtım Strategiyası
Bazarda brendi tanıtmaq üçün hazırlanmış strategiyadır. Aşağıdakılar daxil edilir:
- Rəqəmsal marketinq: SEO, SMM, email marketing, influencer əməkdaşlığı
- Ənənəvi reklam: TV, radio, bannerlər, çap materialları
- Kampaniyalar və tədbirlər: Endirim aksiyaları, təqdimat gecələri
- Brendin hekayəsi və sosial məsuliyyət təşəbbüsləri: Müştəri ilə emosional bağ qurur
Marketinq strategiyası satışın artırılmasında və müştəri bazasının genişlənməsində əsas rol oynayır.
-Maliyyə Planı və Büdcə Təsnifatı
Uğurlu biznes planın ən kritik hissələrindən biridir. Maliyyə planı aşağıdakıları əhatə etməlidir:
- İlkin investisiya: Avadanlıq, ofis, patent, dizayn, reklam xərcləri
- Daimi aylıq xərclər: Əməkhaqqı, vergi, kirayə, kommunal, xammal
- Gözlənilən gəlir: Satış proqnozları əsasında
- Qayıdış müddəti (ROI): İnvestisiyanın neçə aya geri qayıdacağı
- Büdcə planı: Gəlir və xərc kateqoriyalarının detallı təsnifatı
Bu hissə potensial investorlar üçün xüsusilə əhəmiyyətlidir.
-SWOT Analizi (GZ-MZ)
Şirkətin daxili və xarici mühitdəki vəziyyətini analiz etmək üçün istifadə olunur.
Güclü Yönlər:
- Yenilikçi məhsul və ya xidmət
- Güclü komanda və təcrübə
- Yüksək keyfiyyət və fərqlilik
Zəif Yönlər:
- Az tanınmışlıq
- Təcrübəsizlik və resurs çatışmazlığı
- Rəqiblərə nisbətən zəif infrastruktur
İmkanlar:
- Yeni bazarlar
- Rəqəmsallaşma və onlayn satış potensialı
- Dövlətin startaplara dəstəyi
Təhlükələr:
- Güclü rəqiblər
- İqtisadi qeyri-sabitlik
- Qanunvericilikdə dəyişikliklər
Bu analiz strateji qərarların daha əsaslı verilməsinə yardımçı olur.
3. Təqdimatın hazırlanması (Pitch Deck)
Əgər siz investor axtarışındasınızsa, biznes ideyanızı qısa, konkret və vizual olaraq inandırıcı formatda təqdim etməlisiniz. Bu təqdimata “Pitch Deck” deyilir və onun əsas məqsədi – investoru cəlb etmək və maraq yaratmaqdır.
Aşağıdakı bölmələr peşəkar pitch deck-in əsas komponentləridir:
3.1. Problem və onun aktuallığı
Bu hissədə siz təqdim etdiyiniz məhsul və ya xidmətlə bazarda hansı real problemi hədəf aldığını açıqlamalısınız.
Nə yazılmalıdır:
- Mövcud bazarda hansı boşluq və ya ehtiyac var?
- Problemin cəmiyyət və ya konkret müştəri qrupu üçün aktuallığı
- Problemin həll olunmaması nə ilə nəticələnir?
Misal: “Hazırda regionda mikro müəssisələrin 70%-i mühasibatlıq və HR xidmətlərindən məhrumdur. Bu səbəbdən hüquqi və maliyyə pozuntularına tez-tez rast gəlinir.”
3.2. Həll və məhsulunuz
Bu bölmədə məhsul və ya xidmətinizin həmin problemi necə həll etdiyini izah edirsiniz.
Nə yazılmalıdır:
- Məhsulun və ya xidmətin funksiyaları
- Onun bazardakı alternativlərdən fərqi və üstünlükləri
- Niyə məhz bu yanaşma uğurlu olacaq?
Misal: “Bizim platforma mikro müəssisələr üçün avtomatlaşdırılmış HR və mühasibatlıq paketini təqdim edir. 24/7 texniki dəstək və lokal bazara uyğun interfeys üstünlük yaradır.”
3.3. Bazar və rəqəmsal potensial
İnvestorlar üçün bazarın həcmi və potensialı vacibdir.
Nə yazılmalıdır:
- Hədəflənən bazarın ölçüsü (TAM, SAM, SOM modeli)
- Müştəri seqmentləri və alıcı profilləri
- Bazarın böyümə tempi və rəqəmsal imkanları
Misal: “2025-ci ilə qədər yerli bazarda 50 milyon AZN-lik xidmət ehtiyacı proqnozlaşdırılır. İlkin mərhələdə 5%-lik bazar payı hədəflənir.”
3.4. Komanda
İnvestorlar üçün ideyanı həyata keçirəcək komanda çox önəmlidir.
Nə yazılmalıdır:
- Əsas komanda üzvləri və onların təcrübəsi
- Texniki və idarəetmə bacarıqları
- Konsultantlar və tərəfdaşlar (əgər varsa)
Misal: “Layihənin CEO-su 10 ildən artıq insan resursları və texnologiya sahəsində təcrübəyə malikdir. CTO isə öncədən iki uğurlu startapın texniki rəhbəri olmuşdur.”
3.5. Maliyyə ehtiyacları və gəlir proqnozu
Bu, investorun diqqətini ən çox çəkən hissədir.
Nə yazılmalıdır:
- Tələb olunan investisiya məbləği
- Vəsaitin bölüşdürülməsi (məs. marketinq, məhsul inkişafı və s.)
- 1 il – 3 il – 5 il üçün gəlir və xərc proqnozları
- Gəlir modeli (abonə, satış, xidmət haqqı və s.)
Misal: “İlkin mərhələdə 100.000 AZN investisiyaya ehtiyac var. Bu vəsaitin 50%-i məhsulun inkişafına, 30%-i marketinqə, 20%-i əməliyyat xərclərinə ayrılacaq. İlk 18 ayda ROI-nin 120% olacağı proqnozlaşdırılır.”
Təqdimatı tam müfəssəl hazırlamağınız üçün isə biznes planınızdakı məlumatlardan istifadə etməlisiniz
Hər bir uğurlu biznesin arxasında planlama və strateji yanaşma durur. Spontan başlanğıclar motivasiya ilə dolu ola bilər, amma təfərrüatlı düşünülmüş biznes plan və aydın məqsədlər olmadan uzunmüddətli uğur çətindir. Unutmayın: Biznes plan – uğurun xəritəsidir. Bu xəritə olmadan yola çıxan, ilk çətinlikdə istiqamətini itirər və məqsədinə çatmadan dayanmaq məcburiyyətində qalar.